Članom 114. Zakona o radu ("Sl. glasnik RS", br. 24/2005, 61/2005, 54/2009, 32/2013, 75/2014, 13/2017 - odluka US, 113/2017 i 95/2018 - autentično tumačenje) je propisano:

„Zaposleni ima pravo na naknadu zarade u visini prosečne zarade u prethodnih 12 meseci, u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, za vreme odsustvovanja sa rada na dan praznika koji je neradni dan, godišnjeg odmora, plaćenog odsustva, vojne vežbe i odazivanja na poziv državnog organa.

Poslodavac ima pravo na refundiranje isplaćene naknade zarade iz stava 1. ovog člana u slučaju odsustvovanja zaposlenog sa rada zbog vojne vežbe ili odazivanja na poziv državnog organa, od organa na čiji se poziv zaposleni odazvao, ako zakonom nije drukčije određeno“.

Shodno navedenim odredbama, zaposleni ostvaruje naknadu zarade za vreme odsustvovanja sa rada, između ostalog, i zbog odazivanja na poziv državnog organa. Pored navedenog, poslodavac ima pravo na refundiranje isplaćene naknade zarade a u slučaju odsustvovanja zaposlenog sa rada. Pored citiranih odredbi, ukazujemo na dva mišljenja Ministarstva rada, zapošljavanja i socijalne politike.

Mišljenje Ministarstva rada, zapošljavanja i socijalne politike, br. 011-00-730/2006-02 od 25.8.2006. godine glasi:

„U članu 114. Zakona o radu ("Sl. glasnik RS", br. 24/2005 i 61/2005 - dalje: Zakon) propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu zarade u visini prosečne zarade za prethodna tri meseca, u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, između ostalih slučajeva i za vreme odsustvovanja sa rada zbog odazivanja na poziv organa, na čiji se poziv zaposleni odazvao. U članu 114. stavu 2. Zakona utvrđeno je pravo poslodavca na refundiranje isplaćene naknade zarade zaposlenom od organa na čiji poziv se zaposleni odazvao, ako zakonom nije drugačije određeno.“

Relevantno je i mišljenje Ministarstva rada i socijalne politike, br. 011-00-00421/2008-02 od 4.5.2008. godine koje glasi:

„Prema tome, u osnov za utvrđivanje visine naknade zarade u slučajevima navedenim u članu 114. Zakona o radu, uzimaju se sva primanja koja čine zaradu, u skladu sa članom 105. stav 3. Zakona, a koja su u prethodna tri meseca, pre meseca u kome je zaposleni započeo da koristi odsustvo sa rada, isplaćena zaposlenom.

Imajući u vidu navedeno zaposleni koji nije radio na dan državnog praznika koji je neradni dan ima pravo samo na naknadu zarade, a ne i na zaradu.

U slučaju da je zaposleni radio na dan državnog praznika koji je neradni dan ima pravo na uvećanu zaradu u skladu sa članom 108. stav 1. tačka 1) Zakona, bez obzira na ugovorenu fiksnu mesečnu zaradu."

U konkretnom slučaju, zaposleni koji smatra da su mu povređena prava može da izjavi žalbu žalbenoj komisiji, a čija nadležnost je utvrđena članom 174. Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave ("Sl. glasnik RS", br. 21/2016, 113/2017, 95/2018, 113/2017 - dr. zakon i 95/2018 - dr. zakon). Žalbena komisija je dužna, shodno članu 175. Zakona o zaposlenima u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave, da odluči o žalbi u roku od 30 dana od dana njenog prijema.

Članom 40. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u JLS ("Sl. glasnik RS", br. 38/2019) je propisano:

„Zaposleni ima pravo na naknadu troškova rada i boravka na terenu (terenski dodatak) u skladu sa aktom Vlade“.

Članom 48. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u JLS se predviđa:

„Zaposleni ostvaruju pravo na naknadu troškova službenog puta u zemlji, službenog puta u inostranstvo, troškove rada i boravka na terenu i druge troškove shodnom primenom akta Vlade iz člana 46. ovog ugovora“.

Gore navedeni akt Vlade je Uredba o naknadi troškova i otpremnini državnih službenika i nameštenika ("Sl. glasnik RS", br. 98/2007, 84/2014, 84/2015), čijim članom 44. je predviđeno:

„Državnom službeniku i namešteniku isplaćuje se naknada troškova rada i boravka na terenu (terenski dodatak) koja iznosi 3% prosečne mesečne zarade zaposlenog u Republici Srbiji, prema poslednjem konačnom objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike na dan isplate.

Ako za rad i boravak na terenu nisu obezbeđeni besplatni smeštaj i ishrana, terenski dodatak uvećava se za troškove smeštaja i ishrane: za troškove smeštaja - najviše do iznosa naknade za troškove smeštaja na službenom putovanju u zemlji (član 8. ove uredbe), a za troškove ishrane - najviše za dnevnicu za službeno putovanje u zemlji (član 9. ove uredbe)“.

Shodno članu 43.  Uredbe o naknadi troškova i otpremnini državnih službenika i nameštenika rad na terenu jeste rad koji se po prirodi posla vrši izvan službenih prostorija, a na koji se državni službenik ili nameštenik, po nalogu ovlašćenog lica, upućuje da izvrši službeni posao.

Terenski dodatak bi se utvrdio zbog toga što zaposleni duže vreme boravi van svog mesta rada i stanovanja, usled čega je duže odvojen od porodice odnosno utvrdio bi se radi podmirenja nekih dodatnih, nepredviđenih, troškova koje bi zaposleni mogao da ima. Terenski dodatak čini zaradu zaposlenog i podleže obavezi plaćanja poreza i doprinosa na zarade. Terenski dodatak se utvrđuje kao drugo primanje zaposlenog, a u skladu sa članom 120. stav 1. tačka 4. Zakona o radu, pa stoga i čini zaradu zaposlenog, a u smislu člana 105. stav 3. Zakona o radu.

S obzirom na opisanu prirodu i razloge za utvrđivanje terenskog dodatka vozači, imajući u vidu opis i suštinu njihovog posla, ne ostvaruju pravo na trenski dodatak, a svakako ostvaruju pravo na naknadu troškova službenog puta.

Na osnovu člana 2. Uredbe o kriterijumima za određivanje aktivnosti koje utiču na životnu sredinu prema stepenu negativnog uticaja na životnu sredinu koji nastaje obavljanjem aktivnosti, iznosima naknada (“Sl. glasnik RS”, broj 86/2019 i 89/2019) određeni su kriterijumi za određivanje negativnog uticaja aktivnosti koje utiču na životnu sredinu pravnih lica i preduzetnika utvrđuju se u okviru pretežne delatnosti koju obavlja obveznik naknade.

Pod pretežnom delatnošću, u smislu ove uredbe, smatra se ona delatnost koja je registrovana kod Agencije za privredne registre kao i delatnost čijim je obavljanjem pravno lice i preduzetnik ostvario najviše prihoda u godini koja prethodi godini za koju se vrši utvrđivanje naknade za zaštitu i unapređivanje životne sredine.

Prema stepenu negativnog uticaja na životnu sredinu aktivnosti pravnih lica i preduzetnika dele se prema delatnosti na one koje imaju:

1) veliki uticaj na životnu sredinu;

2) srednji uticaj na životnu sredinu;

3) mali uticaj na životnu sredinu.

Delatnosti su razvrstane prema kriterijumima iz Priloga koji je sastavni deo Uredbe.

U slučaju da jedno pravno lice ili preduzetnik obavlja aktivnost na teritoriji više jedinica lokalne samouprave, naknadu za zaštitu i unapređivanje životne sredine, obračunatu u skladu sa članom 3. Uredbe plaća tako što se ukupan iznos tako obračunate naknade deli ukupnim brojem jedinica lokalne samouprave na čijoj teritoriji obavlja pretežnu delatnost.

Razvrstavanje pravnih lica i preduzetnika na velika pravna lica, srednja pravna lica, mala i mikro pravna lica u smislu ove uredbe vrši se shodno zakonu kojim se uređuje računovodstvo. Iznos naknade u smislu ove uredbe utvrđuje se za kalendarsku godinu.

Iznos naknade za zaštitu i unapređivanje životne sredine za pravna lica i preduzetnike čija aktivnost u okviru delatnosti ima mali negativan uticaj na životnu sredinu iznosi za:

1) velika pravna lica 500.000,00 dinara;

2) srednja pravna lica 125.000,00 dinara;

3) mala pravna lica 50.000 dinara;

4) mikro pravna lica i preduzetnika 5.000,00 dinara.

Delatnost udruženja na osnovu ove Uredbe i Priloga koji je njegov sastavni deo, spada u delatnosti koje imaju mali uticaj na životnu sredinu. U samom Prilogu nalaze se razvrstani pod SEKTOR S - Ostale uslužne delatnosti, šifra delatnosti 94 - delatnost Udruženja.

Savetujemo da udruženja građana pre podnošenja poreske prijave elektronskim putem posredstvom portala LPA, provere u Prilogu Uredbe da li je obuhvaćena šifra delatnosti za koju su registrovani, te ukoliko je to slučaj – da izvrše podnošenje prijave.

Na osnovu podnetih prijava, a pre izrade rešenja, ukoliko postoje određene dileme i posebnosti za specifične slučajeve, LPA može od Ministarstva nadležnog za zaštitu životne sredine zatražiti zvanično mišljenje i tumačenje.

Obveznik naknade za zaštitu i unapređivanje životne sredine u skladu sa članom 134. Zakona o naknadama za korišćenje javnih dobara je:

pravno lice i preduzetnik koje obavlja određene aktivnosti koje utiču na životnu sredinu, odnosno fizičko lice koje utiče na životnu sredinu;

vlasnik teretnih vozila, odnosno lica koja obavljaju transport nafte i naftnih derivata, odnosno sirovina, proizvoda i poluproizvoda hemijskih i drugih opasnih materija iz industrije ili za industriju na teritoriji JLS sa statusom ugrožene životne sredine na području od značaja za Republiku Srbiju.

U skladu sa članom 138. stav 1. Zakona, obveznik naknade za zaštitu i unapređivanje životne sredine iz člana 134. stav 1. ovog zakona, dužan je da podnese prijavu sa podacima od značaja za utvrđivanje naknade organu jedinice lokalne samouprave u čijoj su nadležnosti utvrđivanje, kontrola i naplata javnih prihoda do 31. jula svake godine za koju se utvrđuje naknada.

U slučaju da jedno pravno lice ili preduzetnik obavlja aktivnost na teritoriji više jedinica lokalne samouprave, naknadu za zaštitu i unapređivanje životne sredine, obračunatu u skladu sa članom 3. Uredbe o kriterijumima za određivanje aktivnosti koje utiču na životnu sredinu prema stepenu negativnog uticaja na životnu sredinu koji nastaje obavljanjem aktivnosti, iznosima naknada (“Sl. glasnik RS”, br. 86/19 i 89/19) – plaća tako što se ukupan iznos tako obračunate naknade deli ukupnim brojem jedinica lokalne samouprave na čijoj teritoriji obavlja pretežnu delatnost.

Članom 2. Uredbe propisani su kriterijumi za određivanje negativnog uticaja aktivnosti koje utiču na životnu sredinu pravnih lica i preduzetnika i utvrđuju se u okviru pretežne delatnosti koju obavlja obveznik naknade. Pod pretežnom delatnošću, u smislu ove Uredbe, smatra se ona delatnost koja je registrovana kod Agencije za privredne registre kao i delatnost čijim je obavljanjem pravno lice i preduzetnik ostvario najviše prihoda u godini koja prethodi godini za koju se vrši utvrđivanje naknade za zaštitu i unapređivanje životne sredine.

Stručna služba SKGO ukazuje da je razmatranje u istom smislu bilo, pored ostalog, predmet korespodencije grada Beograda i ministarstva nadležnog za životnu sredinu i da su ova razmatranja posredstvom SKGO, preneta svim JLS u okviru relevantnih Mreža. Sa druge strane, u saradnji sa lokalnim samoupravama, SKGO i dalje uočava da se postupanje po ovom pitanju razlikuje, te je jedan od zaključaka da je u daljem radu na predmetnim propisima (pre svega, Zakonu i Uredbi) potrebno ovo pitanje preciznije urediti (posebno u smislu formulisanja/uređivanja postupanja kod novoosnovanog pravnog lica u pogledu ograničenja od 0,4% ostvarenog prihoda u prethodnoj godini u skladu sa članom 137. Zakona – budući da lice nije ni postojalo u prethodnoj godini).

S tim u vezi, u nastavku iznosimo dva glavna usmerenja u postupanju po ovo pitanju:

• prema stanovištu ministarstva nadležnog za životnu sredinu, u slučaju da je obveznik osnovan u toku perioda za koji se vrši utvrđivanje naknade, podnosi se prijava organu nadležnom za utvrđivanje naknade (i to svim LPA na čijim teritorijama se obavlja delatnost), s obzirom da su ti podaci od uticaja na utvrđivanje naknade. U vezi sa ovim, ministarstvo je iznelo stav da se naknada za odgovarajuću kalendarsku godinu utvrđuje srazmerno periodu obavljanja aktivnosti koje su od uticaja na životnu sredinu. Prilikom popunjavanja prijave obveznik naknade popunjava i podatak o početku obavljanja delatnosti (datum) što je od značaja za donošenje rešenja o utvrđivanju naknade. U ovom slučaju, pretpostavka je da se za referentni prihod u prethodnoj godini posmatra iznos “0 RSD” (nije ga bilo, pravno lice nije obavljalo delatnost) i u odnosu na to, utvrđuje naknada.
• Drugi pravac postupanja uočen kod JLS jeste da se opredeljuju da se za novoosnovane obveznike ne utvrđuje naknada, tj. preovladava stav da ne postoji dovoljan i precizan pravni osnov za utvrđivanje naknade u bilo kom iznosu. Ovo stoga što će pravno lice koje je osnovano 2020. godine – razvrstavanje imati tek po završnom računu za 2020. godinu (u toku 2021. godine), ali ono neće imati prihod iz prethodne godine (u odnosu na koji naknada ne može biti veća od 0,4%). Dalji razlog za ovakav stav je taj što, ukoliko bi se takvim obveznicima utvrdila naknada na pun iznos propisan Uredbom, oni bi bili u nepovoljnijem položaju od obveznika koji imaju prihod čijih 0,4% je manje od propisanog iznosa naknade, a što bi posledično moglo da dovede do žalbi na rešenja i plaćanja troškova.

U prilogu je i dokumentacija  koja može biti značajna i za neka druga pitanja i vezi sa predmetnom naknadom.

ZAHTEV za misljenje Ministarstvo ZS.pdf

ODGOVOR na Zahtev za misljenje.pdf

Zakonom o finansiranju političkih aktivnosti („Službeni glasnik RS“, br. 43/2011, 123/2014 i 88/2019) uređeni su izvori i način finansiranja, evidencija i kontrola finansiranja političkih aktivnosti političkih stranaka, koalicija i grupa građana, odnosno političkih subjekata.

Članom 16. ovog zakona, propisano je da se sredstva iz javnih izvora koja se obezbeđuju za finansiranje redovnog rada političkih subjekata čiji su kandidati izabrani za narodne poslanike, poslanike, odnosno odbornike određuju na nivou od 0,105% poreskih prihoda budžeta Republike Srbije, poreskih prihoda budžeta autonomne pokrajine, odnosno poreskih prihoda budžeta jedinice lokalne samouprave.

Dakle, visina sredstava za redovan rad političkih stranaka koje se finansiraju iz budžeta jedinice lokalne samouprave, određuje se na nivou od 0,105% planiranih poreskih prihoda budžeta JLS za godinu za koju se budžet donosi (prihodi planirani na grupi konta 71 – Porezi, odnosno u ovom slučaju u odluci o budžetu JLS za 2020. godinu. Ovako utvrđen iznos sredstava se u budžetu jedinice lokalne samouprave planira na rashodnoj strani na ekonomskoj klasifikaciji 481- Dotacije nevladinim organizacijama. 

U skladu sa odredbama člana 17. ovog zakona, raspodela sredstava za finansiranje redovnog rada političkih partija vrši se političkim subjektima koji su osvojili mandate u predstavničkim telima srazmerno broju glasova, obračunatih tako što se broj glasova do 5% važećih glasova svih birača koji su glasali množi koeficijentom 1,5, a broj glasova preko 5% važećih glasova svih birača koji su glasali množi koeficijentom 1.

Političkom subjektu koji je na izborima nastupao kao koalicija sredstva se dele prema koalicionom sporazumu.

Srazmerni deo pripadajućih sredstava, nadležni organ jedinice lokalne samouprave prenosi političkim subjektima svakog meseca, do desetog dana u mesecu za prethodni mesec.

Izborna komisija JLS donosi Izveštaj o sprovedenim izborima za odbornike JLS koji, između ostalog, sadrži broj glasova i mandata koji su osvojile pojedine liste. Na osnovu navedenog izveštaja, nadležna finansijska služba vrši obračun raspodele sredstava na način predviđen članom 17. Zakona o finansiranju političkih aktivnosti, odnosno srazmerno broju glasova. Dakle, za isplatu je dovoljan izveštaj Izborne komisije i obračun finansijske službe (ne donosi se posebno rešenje za raspodelu sredstava), na osnovu kojeg se sredstva prenose političkim subjektima svakog meseca, do desetog dana u mesecu za prethodni mesec.    

Izmenama i dopunama Zakona o izboru narodnih poslanika i Zakona o lokalnim izborima, došlo je do promene koja se odnosi na cenzus, prema kojoj u raspodeli mandata učestvuju sve izborne liste koje su dobile najmanje 3% glasova birača, umesto minimalnih 5% predviđenih u prethodnom zakonskom rešenju.

Međutim, kako odredbe člana 17. Zakona o finansiranju političkih aktivnosti nisu menjane, prilikom obračuna raspodele sredstava za osnovicu se uzima broj glasova političkog subjekta, tako što se broj glasova do 5% važećih glasova svih birača koji su glasali množi koeficijentom 1,5, a broj glasova preko 5% koeficijentom 1. 

U nastavku je dat primer načina raspodele sredstava za finansiranje redovnog rada političkih subjekata nakon sprovedenih izbora u skladu sa trenutno važećim članom 17. Zakona o finansiranju političkih aktivnosti.

Primer obračuna raspodele sredstava za redovan rad političkih subjekata:

U JLS održani su izbori. Broj ukupnih glasača je 35.000. Na izborima je učestvovalo pet političkih stranaka.

Stranka 1 je osvojila 13.100 glasova

Stranka 2 je osvojila 15.250 glasova

Stranka 3 je osvojila 4.750 glasova

Stranka 4 je osvojila 1.000 glasova

Stranka 5 je osvojila 900 glasova

Obračun ispod propisanog cenzusa je: 35.000 i 5% = 1.900 glasača.

Obračun iznad propisanog cenzusa je: 35.000 – 1.900 = 33.100 glasača.

Prva tri politička subjekta prelaze cenzus od 5%, a četvrti i peti su ispod cenzusa.

Osnovica za obračun raspodele sredstava utvrđuje se tako što se uzima broj glasova do 5% glasača i množi koeficijentom 1,5 (1.900 x 1,5 = 2.850), a važeći broj glasova iznad 5% množi se koeficijentom 1 (33.100 x 1 = 33.100). Na taj način se dobije osnovica od 35.950 glasova.

Ukupno planirani poreski prihodi budžeta JLS iznose 2.815.000.000,00 dinara. Iznos za raspodelu budžetskih sredstava na političke subjekte koji su prošli cenzus utvrđuje se tako što se planirani poreski prihodi (prihodi planirani na grupi konta 71-Porezi), množe sa 0,105% (2.815.000,00 x 0,105%) i dobije se ukupan godišnji iznos sredstava od 2.955.750,00 dinara (sredstva planirana na rashodnoj strani na aproprijaciji namenjenoj za finansiranje rada političkih partija i na ekonomskoj klasifikaciji 481-Dotacije nevladinim organizacijama).

Raspored sredstava vrši se na osnovu odnosa ukupnog broja glasova onih koji su prešli 5% i ukupnog broja glasova ispod 5% i za utvrđeni indeks se uvećava broj glasova svakog političkog subjekta koji je prešao 5%.

Odnos onih koji su prešli 5% u odnosu na ukupan broj (osnovicu za obračun raspodele sredstava) je:  33.100 : 35.950 = 92,07%

Odnos onih koji nisu prešli 5% u odnosu na ukupan broj (osnovicu za obračun raspodele sredstava) je: 2.850 : 35.950 = 7,93%

Broj glasova onih koji su prešli 5% povećavaju se srazmerno za: 7,93 : 92,07 = 8,613%

Pripadajući iznos sredstava za svaku stranku koja je iznad cenzusa propisanog članom 17. Zakona o finansiranju političkih aktivnosti, utvrđuje se množenjem broja preračunatih glasova sa iznosom sredstava po jednom glasu. Iznos sredstava po jednom glasu utvrđuje se tako što se ukupno planirani iznos sredstava za finansiranje redovnog rada političkih subjekata podeli sa ukupnim brojem preračunatih glasova (2.955.750,00 : 35.950 = 82,2183 din/preračunatom glasu).